Opinie: Facebook-vonnis en Mr. Zuckerberg

Deze opinie verscheen op 21-02-2018 in de papieren en digitale versie van De Morgen. Gezien de recente polemiek rond Cambridge Analytica publiceer ik hem ook hier.

Ondersteun De Morgen, koop een krant.


Facebook-vonnis is niet alleen voor Meneer Zuckerberg bedoeld

De Brusselse rechtbank oordeelde vorige week dat Facebook de privacyregels in ons land aan z’n digitale laars lapt. Of de internetgigant uiteindelijk geld zal ophoesten is een vette kluif voor een leger advocaten. Aan het torpederen van z’n core business – gerichte advertenties dankzij doorgedreven surveillance – denkt Facebook al zeker niet. Daarom probeert de technologiegigant ons als een soort van overspelige Temptation Island-deelnemer via alle kanalen te overtuigen dat ze gaan veranderen, écht deze keer. Hoe belangrijk we voor ze zijn. De advertenties waren moeilijk te missen. Iemand die dagelijks paginagroot moet benadrukken hoe hard hij je privacy wel respecteert, die voert niks in z’n schild, toch?

Opmerkelijk: Facebook werd veroordeeld voor het volgen van gebruikers én niet-gebruikers. We weten al langer dat Facebook het advertentieprofiel van gebruikers aandikt met data over hun surfgedrag. Dat staat in hun lijvige Terms of Services (ToS), en werd tot nu toe gedoogd dankzij ieders grootste leugen: “Ik heb deze gebruiksvoorwaarden gelezen en ga akkoord”. Facebook kan gebruikers bij het aanmaken van een account in de onleesbare muur van mini-lettertjes akkoord laten gaan met pakweg een nierdonatie, en voor je het weet wordt de helft van de wereldbevolking wakker in een bad vol ijsblokjes met een nieuw litteken en een dankbriefje van Zuckerberg. Absoluut onethisch en verfoeilijk, maar technisch gezien kan je in dat geval van Facebook slechts méér transparantie eisen over de precieze werking van dit model. Waar het vonnis trouwens terecht voor ijvert.

Het feit dat Facebook ook niet-ingelogde gebruikers volgt legt de vinger echter op een steeds grotere wonde: het tracken van alle bezoekersgedrag is op het moderne internet schering en inslag geworden. Zelfs indien u niet bent ingelogd op een sociaal netwerk is het doel toch om achter de schermen dat gedetailleerde persoonlijk profiel op te stellen. De technische mogelijkheden zijn legio. Vergeet cookies, dat is oude nineties-koek. Moderne trackers gebruiken ingenieuze scripts waarmee ze griezelig veel info kunnen opvragen: van waar u én uw cursor zich bevinden tot gedetailleerde apparaatinformatie, een bonte verzameling van elementen die gecombineerd uw unieke digitale vingerafdruk vormen.

De handel in deze informatie is de motor van een perverse miljardenindustrie, waarin Facebook slechts een van de vele spelers is. Ik deed onlangs een onderzoek naar tracking-scripts op Vlaamse krantenwebsites. Spijtig genoeg waren alle websites in hetzelfde bedje ziek: meer dan 50 verschillende diensten, vaak met onvindbare en/of extreem vage privacy policies, kunnen uw volledige surfgedrag gedetailleerd in kaart brengen. En die info vervolgens doorverkopen aan de hoogste bieder, van adverteerder tot politieke partij. Dit alles uiteraard zonder uw expliciete toestemming.

Daarom is het belangrijk om dit vonnis te zien als een bredere veroordeling van user tracking en moeten websitebeheerders de hand in eigen boezem steken: welke bedrijfjes laat ik eigenlijk informatie verzamelen over mijn gebruikers? En is dat wel écht nodig? Informeer ik mijn gebruikers voldoende? De Nederlandse publicatie De Correspondent voerde onlangs na een intern onderzoek aanpassingen door aan zijn website om gebruikersprivacy te vrijwaren.

De droge reactie van Facebook spreekt ondertussen boekdelen: “Wij gebruiken technieken die standaard zijn in de industrie”. Dat is nu éxact het probleem. Dit soort privacyschendende digitale klimop hoort helemaal geen industriestandaard te zijn, heeft té lang wild gewoekerd, en het is nu hoog tijd om te snoeien. Knip, knip.